Geschiedenis a.s.r. herleeft in Leeuwarden
Door Hans Vos
Het is medio 2017 als Astrid en Tjeerd van der Hoek getipt worden door een bevriende makelaar dat Tweebaksmarkt 48 in de verkoop komt. De eigenaar, die er een glas-in-loodatelier had, is op leeftijd en wil van het pand af. Na 4 jaar verbouwen en inrichten is het voormalige pand van verzekeraar De Utrecht in Leeuwarden weer in oude glorie hersteld. Astrid: ‘Het is vanaf het begin ons plan geweest om dit unieke pand uit de geschiedenis van a.s.r. weer open te stellen voor bezoekers.’
Nee, erg tevreden waren de architecten Staal en Kropholler niet over de prestaties van de Friese bouwvakkers in 1904 als levensverzekeringmaatschappij De Utrecht een filiaal laat bouwen in Leeuwarden. Huidig eigenaresse Astrid van der Hoek: ‘Het schijnt dat ze daar nogal over gemopperd hebben. Maar het was ook voor de regio een compleet nieuwe stijl die later omschreven werd als Amsterdamse art nouveau. En de tekeningen van bijvoorbeeld de ornamenten waren niet altijd even duidelijk. Maar toen het pand na een jaar helemaal klaar werd opgeleverd, waren ze er best heel tevreden over. En het was voor de toen nog jonge architecten het begin van een indrukwekkende carrière als bouwmeesters voor De Utrecht. Onder meer de panden aan het Damrak in Amsterdam zijn daar de trotse getuigen van.’
Leeuwarder ondernemers Astrid en Tjeerd van der Hoek kenden het markante pand Tweebaksmarkt 48, zoals veel bewoners van de Friese hoofdstad. ‘Het heeft een prominente plaats in de binnenstad en had al sinds de jaren zeventig een monumentenstatus nadat in 1934 De Utrecht was overgegaan in AMEV en vertrokken was naar Groningen. In de tijd dat de glas-in-loodbewerker erin trok deed het ook een tijdje dienst als theater, het kleinste art-nouveautheater van Europa naar het schijnt. Maar het heeft ook dienst gedaan als opslag voor onderdelen van landbouwmachines. Gelukkig hebben ze toen de prachtige kastdeuren met houtsnijwerk tijdelijk opgeslagen op de zolder. Die zijn daardoor goed bewaard gebleven.’
Wie een bezichtiging wil boeken kan dat doen via www.deutrecht.frl
Begin 1900 heeft maatschappij De Utrecht zich ontwikkeld vanuit het begrafenisfonds ‘Let op Uw Einde’ tot een grote levensverzekerings-maatschappij met filialen tot in Brussel, Parijs en Kopenhagen. Directeur Ingenegeren vond het bezit van mooie panden inclusief rijke glas-in-loodramen en verzekeringssymboliek een betere reclame voor de verzekeringsmaatschappij dan advertenties. Het grote kantoorgebouw De Utrecht is jarenlang de blikvanger geweest in de Utrechtse binnenstad voor het moest wijken voor de aanleg van Hoog Catharijne.
‘Het pand in Leeuwarden is natuurlijk bescheidener van afmeting. Zo ver we kunnen nagaan stonden er 4 bureaus voor de klerken en kon je je als klant melden bij een loketje. Gefortuneerdere klanten werden ontvangen in de chique wachtruimte naast de voordeur. Daar zat en zit nog steeds een luik dat via een laddertje toegang geeft naar de zolder om polissen op te bergen. Voor een echte trap was blijkbaar geen plaats.’
Maar ook in Leeuwarden is de verzekeringssymboliek rijk vertegenwoordigd. ‘Kijk om te beginnen maar eens naar het prachtige beeldhouwwerk van Mendes da Costa met de stoïcijnse pelikanen, bovenop de gevel. En in het hele pand vind je spreuken en symbolen. Zoals: Mint uw kind, beidt uw tijd en Thuis nog potten doen slechts zotten.’
Ondanks dat Tjeerd en Astrid in 2017 voor het pand waren gevallen, was de bestemming en inrichting niet meteen duidelijk. ‘We wilden het niet voor onszelf houden. Tjeerd zei: ik wil het gebouw honderd jaar verder tillen. Daar hebben we een groep professionals voor aangetrokken, om te beginnen architect Jacob Borren. Want we wilden er niet gaan wonen maar hadden wel ideeën waardoor we meer ruimte nodig zouden hebben zoals expositieruimte. Er is een prachtig modern maar passend deel aangebouwd. Ook de lichtontwerper, de restauratieschilder en onder meer een interieurontwerpster hebben hun belangrijke aandeel in het prachtige resultaat.’
Onder leiding van artistiek leider Ra van der Hoek moet het pand een nieuwe ontmoetingsplek worden, voor lezingen, vergaderingen en onder meer films. Ra: ‘Als je binnenkomt en naar boven kijkt zie je in het plafond een prachtige projectie van mieren uit een film van Inge Reisberman. Symbool voor ijver. En sinds 7 augustus kan iedere bezoeker genieten van de kunst van beeldend kunstenaar Anke Roder onder de titel Zee-Planeten die ook een verbinding maakt met het gebouw. Want dat is wel een voorwaarde voor een expositie hier. Het moet iets toevoegen in interactie met het gebouw. De Utrecht stond oorspronkelijk voor degelijkheid, rijkdom en ambacht van het bedrijf. Het gaat nu niet om ons. Dit pand is van Leeuwarden. Een nieuwe plek in het hart van de stad waar herinneringen kunnen ontstaan en waar dingen gebeuren.’